Hoe kan het dat je op social media vooral dingen ziet die jij leuk vindt?

We duiken weer in de wereld van AI: Artificiële Intelligentie. Een waanzinnige technologie waarmee je enorm veel kan. Computers kunnen zelf plaatjes maken een werkstuk voor je schrijven, je een andere taal laten praten Bonjour. Quel matinée magnifique. …voetballen, een auto zelf laten rijden en ga zo maar door. De mogelijkheden zijn eindeloos. Deze week meer over wat jij doet met je telefoon of computer en wat dat doet met jou! Ook daar komt AI bij kijken. O, wat een goeie. Ik kan er zo van genieten. Lekker scrollen door mijn tijdlijn. En het blijft leuk! En dat komt door AI. Doordat een AI-computerprogramma mij bestudeert kan het mij oneindig veel video's geven die ik leuk vind. Maar hoe werkt dat? Alles wat je doet op je laptop, telefoon, tablet of welk apparaat dan ook, wordt bijgehouden. Wat je kijkt, hoelang je ernaar kijkt, waar je op klikt: alles wordt bijgehouden en opgeslagen. En daar worden woorden van gemaakt. Slijmvideo. Een like. Een lekker recept. Delen! O, mijn zus. Paarse tas? Een like. Nog een slijmfilmpje. Een like voor 'n slijmfilmpje. Leuke outfit. Paarse tas. Aangeklikt. En zo besta ik voor een computer uit dit soort woorden, data. En met die data kan een computer voorspellen wat we waarschijnlijk willen zien. Hoe die dat doet, ik ga het je uitleggen. Omdat het lastig is te zien wat er in computers gebeurt, spelen we dat hier na. Stel je voor, dit is de hoofdcomputer met het AI-programma. Om te voorspellen wat ik wil zien, kijkt het programma niet alleen maar naar mijn gedrag maar naar het gedrag van iedereen die het internet gebruikt. Dit is even iedereen. Al deze mensen zijn lekker aan het computeren en alles wat ze doen wordt bijgehouden. Goh, dat gaat over trampolinespringen. Een filmpje over knutselen. Een like. Een share. Een klik op een reclame. Ja. Lekker recept. Al die informatie van iedereen gaat de computer in. En die AI-programma's maken groepjes of hokjes van woorden die bij elkaar passen. Dus je kan bijvoorbeeld een knutselhokje hebben met woorden die passen bij mensen die van knutselen houden. Bijvoorbeeld DIY tutorials, filmpjes met uitleg. Gekleurd papier, scharen, plakband en pleisters. Deze mensen dragen vaak ook tweedehands kleren. Of ze breien het zelf. Zo ontstaan er hokjes met woorden die bij elkaar passen. En als jij een app gebruikt met AI, zoals TikTok, Spotify, Google of YouTube dan stopt het programma jou in zulke hokjes en krijg je aanbevelingen die daarbij passen. Dus heeft iemand uit jouw hokje net een paarse tas gekocht dan wil jij die misschien ook wel en krijg je de advertentie te zien. Of je ziet het filmpje wat veel mensen uit jouw hokje leuk vonden. Of die foto of dat nieuwsbericht. En alles wat jij doet, of je nu iets liket, iets deelt, iets koopt dat gaat allemaal ook weer de computer in en helpt het steeds beter voorspellen wat jij en alle andere mensen in jouw hokjes graag willen zien. Hoe die grote bedrijven dit precies doen, weten we niet. Dat is geheim. Wat we wel weten is dat het bedoeld is om jou te laten zien wat je leuk vindt. Maar waarom eigenlijk? Zo. Nou, kijk nou. Dit werk van kunstenaar Julia Janssen laat de data zien die er van haar verzameld is in een dag of zo. Echt bi-zar hoeveel data. Even kijken wat er allemaal inzit. O, hier zie ik allemaal muziekartiesten. Stropdassen. Hee, Marjolein, hai. Jij weet veel over 't verzamelen van data voor AI. Is het nou erg of handig dat die computerprogramma's dit van ons verzamelen? Nou, het is ook superfijn natuurlijk. Het is fijn dat het een beetje voor jou gesorteerd wordt wat je te zien krijgt. Stel je het tegenovergestelde maar eens voor. Bijvoorbeeld een kledingwinkel waar de kleding door elkaar zou hangen. Nee, dat is echt chaos, om dan iets leuks te vinden. Ja, precies. Dus ergens is het wel fijn dat het voor je gedaan wordt. Maar als we een kledingwinkel binnenlopen dan is dat een vrij bewuste keuze, voor een bepaalde kledingwinkel. Maar als we kijken naar de tijdlijn in 'n app, dan ziet dat er heel anders uit. Dan kies je niet zelf voor wat je te zien krijgt maar daar besluit AI wat jij precies te zien krijgt. Dat zijn dingen die gebaseerd zijn op de dingen die jij leuk vindt. Ik kan ze nu gaan kijken. Kan ik effe? Nee. Dat is precies de bedoeling natuurlijk. Maar wat hebben apps als Facebook, Instagram, TikTok eraan dat ik zo lang filmpjes zit te kijken? Hoe langer je op zo'n website of app zit, hoe meer reclames je ziet. O, dus die reclames, daar doen ze het voor. Precies. Want daar verdienen zij hun geld mee? Ja. Er zit een gevaar aan. Op het moment dat die AI jouw data gebruikt om jou nieuwe advertenties te sturen dan wordt dat een vrij smal aanbod. Iemand maakt jouw wereld kleiner. M-hm. Maar wie is niemand dan? Dat zijn de mensen van de grote platforms, zoals Google of Meta die AI-technologieën bouwen, de computerprogramma's bouwen. Dat zijn de mensen die bepalen hoe AI eruit komt te zien. Maar dus ook wat jij uiteindelijk kiest. En dat is ook van invloed op je gedrag. Stel je nou voor dat je op zoek gaat naar een paar schoenen online. Je surft een beetje, je klikt op een advertentie en vervolgens achtervolgen die sneakers jou over het hele internet. Ja, dat had ik toen ik een tas aan het zoeken was. Ik zag hem een keer, hij leek mij wel leuk, een keer op de website gekeken en 't bleef me achtervolgen. Ja, en heb je die tas gekocht toevallig? Ja. Ja! Maar hij was zo leuk! En dat is precies de bedoeling. Het speelt helemaal in op hoe ons menselijk brein werkt. Uiteindelijk wordt die advertentie zo vaak aan jou getoond dat je denkt: Ik wil die tas. En dan ga je op een gegeven moment kiezen voor die tas. Dus het beïnvloedt je gedrag. O ja, want nu je het zegt, ik had het niet echt bewust door of zo. Nee. Onze hersenen steken nu eenmaal zo in elkaar. We zijn makkelijk beïnvloedbaar, zowel in goede zin, maar ook in kwade zin. En dan heb ik het niet alleen over jouw tas, maar ook berichten op jouw tijdlijn die onwaar zijn. Fake news? Nepnieuws? Ja. En het maakt de makers van AI helemaal niet uit of iets wel of niet waar is. Dus alleen maar zodat jij maar zo lang mogelijk op zo'n platform blijft. Precies. En als je dan zo'n nepbericht liket of iemand in jouw hokje liket zo'n bericht, dan laten ze steeds meer van dat soort berichten zien. En langzamerhand, bericht na bericht na bericht wordt er een wereld om jou heen gebouwd waar je helemaal in wordt gezogen. Vervolgens zie je geen andere berichten meer op je tijdlijn. Die kom jij dus niet meer tegen? Nee, jij niet. Best zorgwekkend dat de AI je gedrag verzamelt en het vervolgens ook beïnvloedt. Maar zo'n programma dat je gedrag bestudeert, kan je ook voor andere dingen gebruiken, zoals in de klas. Er is dus flink veel geld te verdienen aan het bestuderen van je scroll- en surfgedrag. Dezelfde programma's kunnen je ook helpen op school. Hier, op basisschool De Regenboog in Zoetermeer doen ze mee aan een proef van TNO met robotmaatjes. Hallo, kinderen van De Regenboog. Hai! Hai. O, hai, Tirsa, leuk dat je er ook bent. Dank je wel. Ga snel zitten, we gaan beginnen. Om jullie goed te leren kennen doe ik de oefeningen steeds met een van jullie. Voor de volgende oefening neem ik graag Coby even mee. De rest van de klas zie ik een andere keer weer. Doei! Doei! Hee Coby, mag ik met jou meekijken? Ja hoor. Hoi Coby, wat leuk dat je er weer bent. Hier kijkt de robot wat een kind nodig heeft en dan doen ze samen een les. Omdat het nog een proef is, zit Maxime erbij. Zij let erop of alles goed gaat en vult zo nodig aan. Op den duur moet de robot zelf kunnen zien welke oefeningen een leerling verder kunnen helpen en geeft dan een aanbeveling aan de juf of meester. Dus net als bij TikTok je gedrag bepaalt welke video je krijgt bepaalt hier je gedrag welke oefeningen je krijgt van het AI-programma. De leraar kijkt nog wel even of-ie dat ook een goed idee vindt. Wat vond je van de gedachte van Ali de leeuw? Was dat 'n fijne gedachte? Nee. Klopt, Ali had geen fijne gedachte. Oké, dan kun je nu de opdracht maken op het werkblad. De robot kan ook zien of je wel een beetje oplet. Coby, dat betekent ook dat je niet zomaar in slaap kan vallen. Nee. Klaar. Fijn dat het is gelukt om het werkblad in te vullen. Nu weten jij en ik nog beter waar je goed in bent. Coby, hoe vind je het nou om met een robot te werken? Leuk, want het is weer anders dan met een meester te werken. Maar met een robot is iets leuker. Dat ik makkelijker dingen tegen de robots zeg dan tegen de meester. Zou je het een andere klas aanraden? Ja. Het is best wel handig, omdat de meester nu les geeft in de klas en ik ben nu eigenlijk hier. O ja, superhandig. Heeft de meester tijd om les te geven. Ja. Nou, echt bijzonder om te zien. Zo kan AI ons ook echt helpen. Artificiële Intelligentie is een immense uitvinding die ons superveel kan brengen. Maar we moeten vooral niet vergeten onze eigen intelligentie te gebruiken. Aan ons om te bepalen hoe we AI nu en in de toekomst willen gebruiken.